Pewnie nie raz słyszałeś wypowiedzi zawodników, czy trenerów po niezbyt udanym występie, którzy na pytanie dziennikarzy o przyczyny ich porażki, wskazywali na problem z koncentracją. Przykładem może być wypowiedź Agnieszki Bibrzyckiej po porażce ze Słowacją: „Nie można tłumaczyć porażki brakiem szczęścia. Same jesteśmy sobie winne. Wiedziałyśmy, co gramy, zdawałyśmy sobie sprawę, że łatwych przeciwników na tym etapie nie ma, a jednak zabrakło dostatecznej koncentracji” („Przegląd Sportowy” 25.09.2007, s.12). Tak jest! Koncentracja jest uznawana za jedną z kluczowych umiejętności, której opanowanie jest niezbędne do poprawy osiągnięć sportowych (Henschen, 1996). Kiedy mówimy o treningu mentalnym w sporcie, mówimy o tym, że ma on dawać zawodnikam porządnego KOPa, a więc przede wszystkim wzmacniać właśnie koncentrację (a także opanowanie emocji i pewność siebie) (Nowicki, 2010). Ale czymże jest ta koncentracja? „Jeśli podczas strzelaniny na ulicy nadal jesteś w stanie grać w tenisa, to właśnie jest koncentracja” – tak twierdzi Serena Williams. Bo koncentracja to nic innego, jak nakierowywanie uwagi na konkretny cel i utrzymywanie skupionej uwagi na odpowiednim obiekcie w odpowiednim czasie.
W naszym codziennym życiu niemal nieskończona rozmaitość rzeczy walczy o naszą uwagę. Na szczęście nasza uwaga jest selektywna, dzięki czemu jesteśmy w stanie ignorować informacje dla nas niepotrzebne, a skupiać się przede wszystkim na najważniejszych doznaniach. Niestety, mimo tego czasem doświadczamy utraty koncentracji. Dokładniej rzecz ujmując nasze skupienie uwagi przenosi się na inny obiekt. Dlatego pracę nad koncentracją powinniśmy rozpocząć od zidentyfikowania kluczowych aspektów, które są niezbędne dla wyników, i na którch należy skupiać swoją uwagę. Ale także istotne jest zdefiniowanie elementów rozpraszających, tych które utrudniają nasze funkcjonowanie. Takie zwiększenie świadomości zawodnika jest dobrym początkiem pracy nad wzmocnieniem własnej koncentracji. W późniejszych etapach taką listę „rozpraszaczy” będziesz mógł wykorzystać do dalszej pracy nad swoją uwagę. Mając już dodatkowe umiejętności, będziesz mógł wprowadzić takiego „rozpraszacza” w swój trening i wypróbować nowe umiejętności w boju. Co to znaczy? Jeśli np. silnie dekoncentrują cię błędne decyzje sędziego, niech Twój trener podczas treningowych rozgrywek świadomie sędziuje na korzyść Twojego przeciwnika. Dzięki temu będziesz mógł sprawdzić, w jakim stopniu radzisz sobie z tym rozpraszaczem, i przy okazji przygotować się do takich ewentualnych sytuacji.
Poza wybiórczością koncentracja ma jeszcze dwa inne wymiary: kierunek i zakres. Twoja uwaga może być skierowana na obiekty zewnętrzne, lub też do wewnątrz czyli na Twoje myśli i odczucia płynące z ciała. Może też być szeroka lub też wąska. W rezultacie więc możemy wyróżnić cztery różne style koncentracji (Blecharz, Herzig, 1996).
Z każdym z tych stylów koncentracji wiążą się też określone problemy. Dokładna świadomość tego skąd wynikają nasze błędy w koncentracji jest kluczowa do tego, by móc dobrać odpowiednie ćwiczenia i techniki do pracy nad koncentracją.
Jak trenować koncentrację? Wybór ćwiczeń zależy od tego z czym rzeczywiście ma się największe trudności. Jeśli problemy z koncentracją wynikają głównie ze zbyt szerokiego zakresu koncentracji zewnętrzenej, to dobrą opcją jest włączenie do treningu czy codziennych czynności, ćwiczeń zwiększających uważność na jeden obiekt. I tutaj pomocna może być na przykład gra w stare dobre bierki, czy też równie popularna zabawa w Jenge. Układanie puzzli to równie dobry pomysł. Kiedy problemem jest przerzutność uwagi z wąskiej na szeroką i na odwrót, to w tym wypadku dobrze sprawdzą się wszystkie ćwiczenia wymagające szybkości reakcji. Speed Jungle czy ruchowa zabawa Ninja, to tylko jedne z niewielu gier, które możemy wykorzystać w celu poprawy koncentracji w tej sytuacji. Na rynku dostępnych jest aktualnie wiele gier i zabaw, w tym także planszowych, które mogą okazać się skutecznymi met
odami pracy nad umiejętnością koncentracji. Także liczne publikacje książkowe i internetowe dają nam gotowe ćwiczenia, w tym także typu papier-ołówek. To już tylko nasza kreatywność ogranicza nas w tym, jak będziemy trenować i wzmacniać naszą koncentrację poza treningiem sportowym.
Oprócz tego niezwykle istotne jest, byś także trenerze wzmacniał koncentrację swoich zawodników w trakcie codziennych treningów sportowych. Podkreślając i zwracając uwagę na poziom koncentracji swoich zawodników w treningu, uzmysławiasz im jak kluczowym elementem jest koncentracja. W tym celu możesz wykorzystać poniższe propozycje:
- UTRZYMAJ UWAGĘ:
Zatrzymaj trening w dowolnym momencie i poproś swoich zawodników, aby sami ocenili jak dobrze są skoncentrowani w trakcie tego treningu. Użyj skali, gdzie 1 oznacza „jestem totalnie rozproszony”, a 10 „maksymalna koncentracja”. Zapytaj się, czy są w stanie utrzymać ten poziom koncentracji do końca treningu, lub czy są w stanie go odrobinę podnieść.
2. KTÓRE BOISKO?
Pozwól zawodnikom zdecydować na jakim boisku/korcie chcą dzisiaj trenować. Jednak Boisko 1 jest dla tych zawodników, którzy gotowi są trenować z koncentracją zawodników występujących na Igrzyskach Olimpijskich, Boisko 2 dla tych co grają na Mistrzostwach Świata, itp.
3. ZWYCIĘZCA KONCENTRACJI
Pod koniec treningu wybierz zawodnika, który Twoim zdaniem utrzymywał najlepszy poziom koncentracji. Doceń go i wyróżnij za to. Zwróć uwagę, jak ważne jest ćwiczenie i utrzymywanie koncentracji podczas treningu.
4. WYZNACZ CELE
Pod koniec treningu, kiedy widzisz, że poziom koncentracji spada, a myśli Twoich zawodników zaczynają krążyć wokół innych tematów, zacznij stawiać w trakcie ćwiczeń konkretne cele, np. przed upływem czasu wykonać 5 bezbłędnych podań, itp. Ważne by z zawodnikami omówić jak istotne jest utrzymywania koncentracji właśnie w sytuacjach zmęczenia, i jak ważne jest trenowanie skupiania uwagi.
5. NAJBARDZIEJ ZDEKONCENTROWANY ZAWODNIK
Poproś Twoich zawodników, aby zaprezentowali przez chwilę jak zachowuje się zawodnik, który jest zdekoncentrowany i skupiony nie na tym na czym powinien. Omów z zawodnikami jak to wpływa na grę. Możesz zamienić się z zawodnikiem rolami, i niech to on próbuje szkolić najbardziej zdekoncentrowanego zawodnika.
6. ZMIANA KANAŁU
Ustal z zawodnikami nazwy na poszczególne zakresy i kierunki koncentracji posługując się np. nazwami kanałów telewizyjnych (niech Eurosport oznacza koncentrację szeroką – zewnętrzną). W trakcie treningu na hasło np. Eurosport zawodnicy mają przenieść swoją uwagę na całe boisko (szeroko i zewnętrznie). Po chwili zatrzymujesz treningi, zawodnicy zamykają oczy, a Ty sprawdzasz czy wiedzą gdzie kto się znajduje.
Podsumowując:
- koncentracja to kluczowy element niezbędny do osiągnięcia doskonałego poziomu w sporcie (i nie tylko)
- koncentracja to umiejętności – możemy stale rozwijać nasze możliwości skupiania uwagi
- istnieje wiele gier i zabaw, które w rezultacie poprawiają naszą koncentrację, więc do dzieła – koncentruj się!
Literatura:
Blecharz, J., Herzig, M. (1996). Koncentracja w sporcie. Natura – zakłócenia – trening. W: J. Kłodecka-Różalska (red.), Przekraczanie umysłem możliwości ciała (s. 26-39). Warszawa: Centralny Ośrodek Sportu – Resortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej i Sportu.
Forzpańczyk, A. (2015). Koncentracja. Skuteczny trening skupiania uwagi. Warszawa: Edgard.
Harwood, Ch., Anderson, R. (2015). Coaching Psychological Skills in Youth Football. Developing The 5Cs. Oakamoor: Bennion Kearny Limited.
Henschen, K.P. (1996). Wykorzystanie umysłu w czasie zawodów. W: J. Kłodecka-Różalska (red.), Przekraczanie umysłem możliwości ciała (s. 10-14). Warszawa: Biblioteka Trenera.
Karageorghis, C.I., Terry, P.C. (2014). Psychologia dla sportowców. Zielonka: Inne Spacery.
Nowicki, D. (2010). Umiejętności psychologiczne trenera oraz ich wykorzystanie w procesie treningowym i startowym. Sport Wyczynowy, 2, 104-113.
